Уйа [Люминис Сантори] (fb2) читать онлайн
[Настройки текста] [Cбросить фильтры]
Люминис Сантори
Уйа
Саас сааьы мэлдьэьэн кэбистэ.
Эн эрэйин уулуун эриллэн
Теннубэт эргийбэт сирдэргэ тигистэ.
"Кырыйдым, санныбын баттаата кэм-кэрдии тохтообот буруйа" – куолулаа.
Саас билиммэт сылааны:
Туора саай!
Барытын сацаттан са5алаа
***
Чыычаах ыллыыр ис иьиттэн,
Бэйэтэ.
Эн диэбитиц:
– Киниэхэ наадата суох онно ким эрэ ордук бэлиэтэ.
Сибэкки тыллар,
Хаар туьэр,
Киьи теруур.
Поэт истиц тылларын тиэрдээри
Кун сиригэр уескуур.
Эйиэхэ кинигэ5эр баар
Фронт уоттаах алдьархайа эрэ буолбатах.
Кыьыл о5отун куьэллиинэн хаалларан
Суол тутуутугар барбыт
Эдэр дьахтар дьыл5ата табыллыбатах.
Кини эмээхсин сааьыгар
Ытыы-ытыы кэпсээбит,
Ыар кэм тыылга
Теье эрэ элбэх дьону эрэйдээбит.
Сорох ыал аччыктыырын талбыт
Туллуктары сиириттэн аккаастанан,
Сорох хас эмэ тууну утуйбакка ерту кытта охсуспут.
Кимнээх этилэрий?
Баара суо5а о5олор уонна кырдьа5астар.
Иннокентий Сосинца анабыл, Тура5ас сэргэ кинигэ5эр анаан
***
Эмискэ
Сиэхпин ба5ардым сахалыы лэппиэскэ
Кырдьыгынан эттэххэ
Арыыны кытта куруук да лабыйыахха
***
Кэьии амтана учугэйиэн!
Бу, эйиэхэ бэристилэр.
Тугу эрэ сылаастык санаан
Эйэ5эс сыьыаны уллэстэн.
Кер-бу! Чэпчэкитик,
Ааьан иьэн.
Кэмпиэт дуомун,
Сир аьын,
Атыыласпытыттан.
Былыргы киьи курдук
Чороонуттан кутан
Айах тутан
Амсатан.
Дьэ, истин да буолар эбит.
Кып-кыра холку быьыы.
Уербут-кеппут ыраас ыра,
Бэлэхтииртэн дуоьуйуу.
***
Ытыспар тутан
Субуйан ылыам суо5а.
Халын былыт,
Устубутун курдук
Оргууй а5ай уьун.
Кулумурдэс хаар,
Ба5ар,
Миэхэ да барсыа эбит
Уруц кунду кемус хаптаан,
Ол эрэн,
Эргэрбит абырахтаах сонум
Сылааьынан обургу.
***
Эн хаарга кинигэ кистээтиц.
Кэлин хостоон аа5аары.
Ириэрэн, туруоран, харыстаан
Билии сырдыгын тар5атаары.
Сыппыта кинигэ кэтэьэн,
Библиотека полкатын толороору,
Сылаас илиилэртэн дьиэттэн дьиэ5э
Сонун, кэпсээн а5алаары.
Хааман иьэр поэт,
Суруйааччы
Кестен – кеске,
Алаастан – алааска.
Куутэр дьиэ-кэргэнэ,
До5отторо,
Кунду а5ааччы
Кэьиилээх айымньыларын.
27.09.2019
Анабыл К.Сосинца
***
Утуйдулар кыьыл кемус сулустар,
Куел сиэркилэтэ хамсаата,
Саьар5а ерус устун устар,
Халлааны оргууй а5ай кытарта.
Уьуктан мичээрдииллэр хатыцнар,
Солко куех суьуохтарын ыьаннар,
Суугунуур тыалга нарын ытар5алар,
Кулумурдууллэр окко уруц кемус таммахтар.
Куруе таьынан
Хойуутук ууммут эрбэьин
Симэммит дьэцкир таас сабыынан,
Аа-дьуо салгыцца далбаатыы турар,
Утуе сарсыарданы ба5арар.
Вольный перевод
стихотворения
Сергея Есенина
"С добрым утром!"
***
Эр киһи күүһэ ураты даҕаны.
Олох ону утарбат.
Аҥардас илиитин оҥоһуута -
Кыайарга-хоторго аналлаах.
Кыыс оҕо буолан аттыгар да тур.
"Тэҥнээхпит", – диир син биир сатаммат.
Уол үөһэ, халлааҥҥа салааларын ыыппыт
Үрдүк чыпчаалларын,
Кыыс хантайан да көрдөр,
Ситэн ылан дабайбат.
Баар эрэ биир ирдэбил:
Ити айылҕаны утарбат.
Дьахтар күүһэ – сылаас уу:
Муус мууһу уулларбат,
Тимир тимири тулуппат,
Таас тааска наадыйбат.
Эр киһи күүһэ атын даҕаны.
Туспа.
Күүтэҕин, көрдүүгүн киниттэн хорсун быһыыны,
Көмүскэли.
Уонна булаҕын.
***
Биир эмит наҕыл түүн -
Киирэр хоспор дьикти түүл.
Уол оҕото – кэрэтиээн!
Күүһэ-уоҕа! Сэниэтин!
Эр киһи да дьүһүнэ
хараҕы сымнатар,
Имэҥ чугаһаатар чугаһаан,
Куту-сүрү долгутар.
Чуумпутук одуулуур -
Имэрийэр.
Сүрэх ис иһиттэн
Сылаанньыйар, минньийэр.
Ити сирдээҕи таптал -
Буолбатах.
Ол эрэн,
Сүрэли саататар аналлаах.
***
Үөҕүллүбүт. -
Тупсаҕай.
Билбэтэхтэр -
Элбэхтэр.
Быһа ыксаан -
Этимэ.
Кэҕэ,
Дьиҥэр, -
Кэрэ кыыл.
Баалаама,
Ыксаама,
Кыра ычаны
Төрүттээмэ.
Куһаҕаны сөҕүмээр.
Кэҕэ -
Көтөр сөҕүмэр.
Ким эрэ
Күн ытыһын үрдүгэр
Үрдүнэн үрүҥ чыычааҕы
Көтүппэт.
Кэҕэ эрдэттэн
Иэдэскэ бэрдэрэн
Туспа дьылҕалаах олоҕун
Утарбат.
***
Сырдыгы өрүүтүн харыстаа. Мус.
Күн аайы.
Хараҥа кэлэригэр – кэлиэ.
Ол иннинэ үчүгэйгэ тардыс,
Олох үтүөтүн иҥэрэн.
Бу сиргэ туох барыта иккилии.
Уубун ханан турбуппар улахан махтал.
Ыас хараҥаттан күннээххэ уһуктубутум:
Көрдөххө – судургу.
Дьиҥэр – ааттаах абырал.
Тэҥ кээмэйи тутус.
Орто дойду – ортонон олорор.
Тобус-толору чороон дьолу
Баҕар, туора-маары ыс,
Ол эрэн кэмиттэн кэмигэр толор.
Хараҥа ханна да сүппэт.
Куруук аттыгынан батыһа сыльдьыа.
Эн сырдык баарын эрэ умнума.
Туох барыта бу сиргэ иккилии.
***
Балыыһаҕа, армияҕа, уочаракка
Бириэмэ бытааннык да ааһаахтыыр.
Тохтуу түс,
Ыксаама,
Ырыт
Бу сурулла турар олоҕун кэпсээнин.
Киһи отой да соҕотох айыллыы буолбатах.
Саҥата суох маныыр кинини сир ийэ дойду,
Хас хаамыытын алҕыыр көмүстээх күн,
Хаста өрө тыыммытын билэр ыйдаах түүн.
Халлаан үөһээттэн батыһар.
Дьол хараҕа суох харахтаах,
Киһи үчүгэйгэ, үөрүүгэ ымсыылаах.
Тиэтэйбиккин тиэрэ тэбэн
Олох кэм хамсаабат хаппахчытыгар умса анньар:
Олоро түс,
Толкуйдаа,
Барыны барытын эргитэ тараа.
***
Санааларым – баттахтарым.
Төрдүгэр – хойуу,
Бүтүүтүгэр – убуур.
Ити курдук олох эмиэ:
Саҕаланар өлгөмнүк,
Тиһэҕэр – өлүү.
Ол да буоллар хомойуу
Сиргэ түһэн хаалыаҕа,
Үүнэр оннугар саҥа күн,
Туох барыта ааһыаҕа.
***
Эдэр сааһым аны төннүбэт.
Ытаабаппын,
Ыллаабаппын,
Ыҥырбаппын.
Ааспыт төттөрү эргиллибэт.
Саас устар
Сыл хонук
Синэ биир.
Кэм-кэрдии эргиирэ эриллэн,
Бу кэллим бүгүҥҥү түгэҥҥэ.
Хайдах баарбынан,
Илэ турар бэйэм.
Билиҥҥибин талын,
Сэҥээрин,
Сөбүлээн.
***
Суох, таах олорботоҕум:
Баайбытым,
Кинигэ аахпытым,
Хаартыскалаабытым,
Күн анныгар сылаанньыйбытым,
Кулунчук курдук күөлэһийбитим,
Күөх сайыҥҥа үөрэммин,
Былыттары атаарбытым,
Үүнээйигэ уу куппутум,
Сыыс ыраастаабытым,
Тоноҕоччу көтөрүн одуулаан
Өр да өр санаабар ыллаабытым,
Халдьаайы үрдүгэр тахсан,
Сылаас окко сытан,
Үрдүк халлааны манаабытым,
Чыычаахтар, көтөрдөр тыастарыттан
Дууһалыын, доҕоттор,
Сынньаммытым.
Уонна кэлэн,
Туох диэн кэмсэниэхпиний?
Олорорбун – олорбутум!
Олохтон дуоһуйбутум!
***
Олох – үөрүү.
Олох – ыарыы.
Тугу эрэ көһүтүү.
Уонна өрүү, өрүү,
Өрүү, өрүү
Биир баҕа санаа:
Куотуу буолбатах. -
Көтүү.
Кыра оҕону көрүү.
Тапталы талан охсуһуу.
Баҕар баара буолуо
Доҕордоһуу.
Киһи тыынан эрэ хаалар:
"Һуу!"
Тохтоон ыл эрэ -
Оргуйуу.
Сири кытта халлааны
Бутуйуу.
Күүтэр эйиигин уоскуйуу
Ханна эрэ.. манна буолбатах.
Тулуйууй.
Мин билэбин биири:
Үлүһүйүү.
Туланы одуулаан
Дьүһүйүү.
Кэрэхсии көрөн
Умсугуйуу.
Олохтон ылбыт киһи:
Дуоһуйуу
***
Таһырдьа таҕыстым.
Бэҕэһээ айылҕаҕа тапталга билиммитим.
Бүгүн кини миэхэ хардарбыттыы,
Үөһээттэн хаар ыытан кыыдамныыр.
Сүрэҕим сылаастык ууллар.
Сир-дойду миигин өйдөөбүт курдук.
Туоххаһыйдаххына,
Истиҥ, саҥата суох доҕор.
Баҕар, киһитээҕэр ордук өйүө
Мунчаарбыт, кыламмыт күннэргэр.
***
Кыыһырбакка,
Кыйыттыбакка
Олоруохха.
Бу толкуйга кэллэххинэ,
Баҕар,
Тугу эмит
удумаҕалаппыт
Курдук сананыан.
Буоллаҕа дии,
Таһыттан бэйэҕин көрбүттүү.
Киһи кыйаханарын – кыйаханар.
Бардьыгыныырын – бардьыгыныыр.
Орулуурун – орулуур.
Ырдьыгыныырын – ырдьыгыныыр.
Баллыгырыырын – баллыгырыыр.
Кыратык олоро түһэн
кыбыстыахха,
Бэйэни сиэн
сэнэниэххэ,
кэлэйиэххэ,
хомойуохха,
чуумпуруохха,
Ырааҕынан эргитэн,
Буолар-буолбаты
ырытан
Өрө тыыныахха,
Санаарҕыахха,
Мунчаарыахха.
Мөлтөх да эбиппин! – диэн
Уһуну-киэни толкуйдуохха,
Үөрүүттэн-көтүүттэн тэйэн,
Арыый бэйэни
албынныыры
тохтотуохха,
Бэттэх кэлэн.
Хайдах да буоллун,
Кэмсиммитин да иһин -
Олоруохха.
Сааккын-сууккун сиргэ көмпөккүн,
Өрбөҕү курдук сууйбаккын,
Төһө да сиилэмиттин иһин,
Ардах курдук кумахха
сиидэлэмэккин.
Акаары да эбиппин – диэн,
Анараа дойдуга чэпчэкэтик
айаннаабаккын.
Дьаһына да сатаатахха -
Табыллыбаккын.
Эҕэлээҕин -
Кыһаллыма!
Барыта бэйэбэр ананар.
Биир күн дуоспуруннаахтык
муннун халлааҥҥа анньар.
Биир күн көтө-көтө аллараа элээрэр.
Ону-маны туойан уоскуйуохха.
Баҕар, куолулуохха,
Баҕар, лахсыйыахха.
Киһи итэҕэстэрэ,
Сыыһалара,
Алҕастара -
Муҥутуур байҕал.
Аньыыта-харата -
Бүппэт урусхал.
Биллэллэр ону айыылар,
Көрбүтэ ону аанньал.
***
Вальска эргийэллэр паралар.
Мин ситигирдик сатаабаппын.
Эчи систэрэ көнөтүн!
Сыыһатык өйдөөмөҥ, ытаабаппын.
Баар, кистээбэтэххэ,
кыра ымсыырыы,
сөҕүү-махтайыы,
кыһыйыы,
ол быыһыгар кыра долгуйуу,
тулалыыр үҥкүүнү дьүһүйүү.
Бу көтөн аастылар саастаахтар.
Кинилэр эдэрдэри эрчимнэринэн
ырааҕынан быраҕаталлаабыттар!
Кырдьыы ханна тэбиллибитин
бэйэтэ билэр бу кэрэ түгэҥҥэ.
Бэртээхэй холобур
көрдөрдө биһиэхэ
аҕа көлүөнэ.
Өссө, мин санаабар,
Үҥкүү арыйар…
Культура сайдыытын эрэ буолбатах.
Бу сымнаҕас, имигэс, ичигэс
хамсаныылар -
Киһи айылҕа оҕото буоларын
Үчүгэй өттүттэн хоһуйаллар.
Маннык сиэдэрэйдик кыыллар эрэ имсэнэллэр,
нарыннык наскылдьыйаллар
***
Киһи сааһырар санааттан.
Санаа баттыыр ыарыттан.
Сороҕор ыалдьаҕын ыарыыттан.
Тэйэҕин эдэрин кыаҕыттан.
Ол аата санаа – наадалаах.
Биир кэми алдьатар аналлаах.
Олоххо биэрэр тэтими,
Күндүтүк өйдүүгүн түгэни.
Күүскэ күүс эбиэ – санаа.
Сүр көтөҕүө – санаа.
Сэниэҕин эһиэ – санаа.
Тоһутан ытатыа – санаа.
Өлүөн иннинэ тугуй? Санаа.
Кынаттаан көтүтүө – Санаа.
***
Дьүөгэм
Дьоннор эмиэ да майгынныыллар,
Ол иһигэр эмиэ да туспалар!
Биир салгынынан тыыналлар,
Биир күн анныгар сылдьаллар -
Ити харахтар атыттар.
Дьүөгэлиилэр да араастар.
Ыас хараҥаҕа сырдыгы
Тымтыктаан булуо мичээрин.
Ууга түспүт кырдьыгы
Сүрэҕин өрөһүйүө чэпчээри.
Ким эрэ эмискэ хаһытыа,
Үөс тардан,
Иирсээни саҕалаан,
Мөкүнү үөскэтэн,
Мөккүөрү элбэтэн.
Дьон сирэйэ-хараҕа уларыйа,
Уйаларыгар уу киирэн,
Чоппуускалыы уостара чорбойон,
Илбиһирэн, кииҥнэнэн.
Кыраттан да долгуйан.
Бу эстиэхчэ,
Көрүүй, эн.
Оргуйбуту холбуйуо:
Түксү,
Тохтоо,
Уоскуйуохха.
Туох буолла?
Аргыый,
Өйдүөххэ,
Бу – кыыллыйыы быһыы.
Киһи буолуохха.
Дьэ, ити курдук бааллар,
Биһиги испитигэр
Анаан-минээн айдарыылаахтар.
Кэрэ, нарын бэйэлэрэ,
Ол эрэн -
Күүстээх эр сүрэхтэрэ.
***
"Тылгын кыатына сырыт".
"Киһи тыла – ох".
Арай мин тылым буккуллубута ыраатта.
Ким эрэ тылынан ытыалыыр,
Ким эрэ тылынан быыһыыр.
Арай мин санаа охчута буолбуппун,
Бадаҕа.
"Санааҕын сааһылаа".
"Санааҕа-онооҕа ылларыма".
Этэргэ дьэ барыта чэпчэки.
Өрдөөҕүтэ биир дьахтар сиэнин сэрэппитэ:
"Ытаа да ытаа буолар киhи -
Акаары. Иирээки".
Истиэххэ
Миэхэ
Итини
Ыарахан…
Көр бу:
Киһи кыатынара элбэх.
Баҕар,
Төбө үлэтин кыайбат сүрэх.
Баҕар,
Табыллыбатах күрэх.
Баҕар,
Туохха барытыгар
биир эрэ хоруй баар буолуохтаах:
Ээх.
***
Киһи – санаа кулута.
Ону дьэ эттэххэ дөбөҥ.
Көр бу – үөрэ сылдьыбыта.
Билигин – ытыы олорор.
Бэйэҕин кыай,
Бүдүрүйүмэ,
Суллумма,
Самныма!
Онтон санааны ханна кыйдыай?
Моонньу үрдүгэр олорор төбө?
Сааһылаа,
Наардаа,
Уоскуй -
Кэм-кэрдии ааһыаҕа.
Куотума,
Ыксаама,
Ол эрэн тулуй -
Барыта быһарыллыаҕа.
Баҕар, ити мөккүөрү
Өйдүөн бэйэн буолбатах.
Тугу эрэ көрдөөрү -
Булуо икки атахтаах,
Санаа үтүө аргыстаах,
Түөһүгэр сылаас сүрэхтээх,
Айыылартан алгыстаах.
Бу сиргэ олороору.
***
Көнөтүк да көрөҕүн.
Маннык дьону токуруппаттар:
Эппит тылларыгар эрэллээхтэр,
Биэрбит тылларыгар тураллар.
Олох биир күлүмнээн ааһар түгэнэ -
Эйиэхэ күндү да суолталаах!
Кыракый чыычаах,
Букунайар кымырдаҕас -
Туспа таптал алыптаах.
Биһиги да кырдьыахпыт,
Киһи күннээх, балык ыамнаах.
Хор, сөпкө да эппитиҥ:
Биирдэ да мичээрдээн ылбатах таас сирэйдээхтэри,
Киһи аһынар эрэ кыахтаах.
Поэт быһыытынан
Мунчааран ылар да кэмнэргэр,
Оптимист буоларгын ыһыктыбаккын.
Ордук кэрэни айхаллыыргын умнубаккын,
Мэлдьи кырдьыкка тардыһаҕын.
Эргэрбит хаһыат илиистэрэ:
Сонун. Санаа. Ыралар.
Бэҕэһээ дьон хараҕа интернетка иилистэрэ.
Бүгүн. Баҕар. Биирдэ эмит.
Биһиги да иннибитигэр ыраас кумааҕы баар.
Иван Брызгалов 90 сылыгар
***
Таммахтар
Ардах кэннэ
Күөх окко күлүмнүүр,
Күлүмүрдүүр,
Ып-ыраас,
Хараҕы үөрдэр,
Бытархай эрэ – олус кэрэ!
Улахан Уу оҕото – Таммах!
Тарбахтаргын киэргэтиэ,
Күндү таастааҕар кылабачыгас -
Арылхай!
Күн сардаҥатын иҥэриэ,
Эргиччи кустугу ыһан:
Билбиккин-көрбүккүн – таай!
Көрбөтөххун-истибэтэххин – ай!
Миэхэҕэ илиигин уунан,
Итэҕэл үөскээтэ сүрэхпэр.
Тапталы көрсүбүт иэйиибэр,
Махтал дьоммор-сэргэбэр,
Тулалыыр эйгэбэр.
Таммахтар,
Дууһабын сырдатаҕыт. -
Сарсыҥҥы күммүт үүнүө!
Эрэли бэлэхтээбит -
Дьиримниир,
Алмаас Уу оҕуруо.
Таммахтар,
Арыаллыы аргыстаһан -
Күүтэр өссө уһун айан.
Кэрэни кэрэхсээтим
Инникигэ хардыылаан,
Дабайан.
Таммахтарга анабыл
***
Киһи буолар – диэн дьол!
Киһи буолар – үчүгэйиэн!
Бу баар – күннээх суол!
Бу баар – сырдык иэйии!
Түүнү ааһан сарсыарда уһуктуу,
Хаар анныттан ньургуһун быгара,
Хомолтону туораабыт үөрүү,
Сүрэх ыарыттан – өрөгөй ырыаҕа.
Киһи буолар – бу дьолун!
Киһилии олоххо үктэнэн,
Аҥардас тыынаргар – махтал!
Аҥардас бааргар – тускул!
***
Хомойуу. Сонньуйуу…
Бырааһынньыктар кэмигэр ити өссө эбии кыһыылаах.
Тула өттүгэр үөрүү. Көтүү.
Арай эн искэр: мунчаарбыт бөрө улуйар.
Ити кыыһыра олорон,
Хоьоон бөҕө тыбыгыраттым.
Уоскуйа сатаан,
Санаарҕабылы "өлөрөн",
Эккирээн ыллым даҕаны,
Хаһыытаан ыллаатым.
Сүрэлбэр үөгүлүүбүн,
Суһуохпун үргүүбүн.
Хайдах да буоллун,
Үҥкүллүүбүн.
Онтон сытан чуумпурабын,
Сылайан-элэйэн сылаанньыйабын.
Дьон түбүгүрэр түбүктэрин өйдөөбөппүн.
Кутум биһигэр саһан бээйдэнэн манньыйабын
***
Булгуччулаах
Билиэхтээх үрдүнэн билбэт баар,
Ирдиир үрдүнэн ирдэммэтэх саһар.
Көрдүүбүт олохтон сөптөөҕү.
Арай булан ылбыппыт – өрдөөҕү.
Сыыһаттан сыыһа үөскүүр,
Алҕастар эбиллэн үксүүллэр.
Хайдах, туох буолуохтааҕын
Түөкүннээн эрэ куолулуубут.
Ол түһээн көрбүппүт ду?
Орто кээмэйтэн халыйбат дойдуну.
Биитэр толоро сатыыбыт
Туората суох моһуону.
Эбэтэр батараары сорунабыт бүтэйдии буолбуту.
***
Куттаммат.
Алдьаммыт сиэркилэ5э чугаьаан,
Уоскуйбут сирэйин одуулаан,
Тарбахтарын тебетунэн
Хампы барбыты таарыйан.
Атын эбитэ буоллар.
Ону атын буолбатах.
Ким эрэ тулуйбатах…
Ецейен турар бу харах.
Оло5ун кинигэтин арыйан.
Тыалга тэлэбириир тацаьа,
Истигэнэ суох батта5а,
Мантан барыан ба5арар бада5а,
Да ону истибэт ата5а.
Онон дейен турда5а
Кулугуттэн кылбаарыйан.
Мин кинини ейдуубун.
Ол эрэн.
Бу сиргэ дьон куолутугар
Бук эрэн.
Туойан тахсаллара биир:
Бэйэ5эр эрэн!
Сылайбытым даа онтон,
Куус эстэн!
Ону-маны лахсыйан.
Сыппыта сиргэ сынньанан,
Тула кете турар дьай аннынан,
Сурэ5э анньар бааьыран,
Ытаабат ону аьынан,
Билбитэ ыраатта,
Сыранан:
Буолааччы,
Буолуо5а -
Аьарыам.
***
Эйиэхэ анаан
Биир да хоьоону суруйбата5ым…
Ба5ар… буолуо,
Ытаабытым,
Хараастыбытым,
Кэлэйбитим.
Туцнэри хайыьан
Дулэй тааска
Кубулуйбутум.
Эн дьуьуццун хоьуйбата5ым.
Майгыгын да ойуулаабата5ым.
Халлаацца далбаатыы сатаабытым.
Барытыгар бэйэбин буруйдаабытым.
Уонна аны илиигэр куустарбата5ым,
Ба5ар хаьан да5аны
Санаа5ын сыллыппата5ым.
Ейдебулгэр да хаалбата5ым.
Таах…
Кураанахха эрэ
Харбыалаахтабытым.
Эн да мин туспар кыьаллыбата5ын.
Биир курус киэьээ ахтыбата5ын.
Хайдах олорорбун билбэтэ5ин.
Букатын
Туохпар да итэ5эйбэтэ5ин.
Дьэ, буолар эбит олоххо олуона:
Тапталтан киэр хайыспыт келуенэ.
Тугу да уескэппэт керсуьуу.
Таах…
Буолар буолбаты кеьутуу
***
Биьиги
Сааьыра барбыт дьон
Учугэйи эрэ саба5алыыбыт,
Сырдыкка эрэ тардыьабыт.
Кэнникибит -
Уьаан иьэр,
Инникибит -
Кылгаан истэ5э.
Ол иьин, ба5ар,
Талаьыы баар буолла
Куускэтик
Эйэ5э,
Кэрэ5э.
Таптал еруьунэн
Олохпут таьа5аьын
Ереьелеен
Оргууй а5ай устуох -
Ба5а санаа.
Туох баар куьа5аны
Киэр кыйдаан,
Ситиьиилэрбитин,
Уеруулэрбитин
Чемехтуех -
Дабайдын
Ыра санаа.
***
Орто дойдуга олорор учугэйиэн!
Бу хаар туьэрэ,
Бу кун тыгара.
Дьон быыьыгар
Киьи буолан сылдьарын -
Суп-судурдгутук,
Ол эрэн – олус да кэрэ!
Мин биири этиим дуу,
До5оттоор:
Анараа дойду
Дьицнээхтии баар эбит.
Ол буспатах балык миинин курдук сиргэ
Туох да эйиигин
уердубэт-кетуппэт эбит.
Туул дуу илэ дуу:
Буккуллуу.
Санаалар ирицэ буолаллар.
Биир кэм уен сыыгыныырын
тыаьын курдук
Кутун-сурун ытыллар.
Туох барыта -
Тацнары туппут,
Тиэриллэн
Эриэнэ кыйманныыр.
Анараа дойду
Дьэ чугас баарын
Орто дойдуттаан
Туора хаампыкка
Бэйэтин кердерер.
Тубэьимэ дуу
Итинник "суоллардаах суолларга".
Мин этиэм эйиэхэ:
Орто дойду – баар
Дьон дьиэлээх дьиэтэ,
Уйалаах дьоллоох уйата.
***
Кэрэл
Инникитигэр турар – Кэрэ,
Кэнниттэн ейуур – Эрэл.
Тахсан кэлбитэ – Кэрэл!
Сыл-хонук ааста.
Аат атыннык ааттанна.
Уол о5о5о – эрэлбит,
Кыыс кэрэтэ – кэрэ5э.
Куйаар ааты ицэрбит.
Мааны буолбут эгэлгэ.
Хоту дойду хорсуна
Быстыбат мындыр ейдееххун.
Билбитин эн Айыы-Сиэни,
Таайбытын биир бэрэсидиэни.
Эн Байаар! – диэбитин.
Кэьии туппутунан киирбитин.
Быстахха былдьаммата5ын.
Дьоццун-сэргэ5ин санаабытын.
Кербуеччу белеьуек
Туойбутун дьахтар-бэйиэти.
Отон о5оттон дьулуьан
Сиринэн-дуолунан кеппутун элиэтии.
Ньургуьуннаах суругу
Сурэххэр укта сылдьыбытын.
Сахабыт сирин кэрэтин
Куруук айхаллаан кэлбитин.
Тапталтан кынаттанан
Элбэх хоьоону тиспитин,
Мацнайгыны – аан мацнай,
Хойууккуну – хойуутаан
Олох минньигэьин, аьыытын билбитин.
Иван Мигалкинца анабыл
***
Тирии нецуе уцуох кестер,
Уцуох нецуе силии дьалкыйар.
Мин ис испин билэ
Сатыан дуо?..
Биитэр
Харацаттан уолуйан
Киэр хайыьан куотуон?..
Ол хараца
Тымырдарым устунан
Сууругурэ устар.
Сурэ5им дуцур тыаьыгар
Дулэй дуорааны ицэрэр.
Таптыан дуо ити
Абаккалаах сур со5отох берену?
Тыцырахтарынан дэлби хаспыт
Иччитийбит тымныы хороонун.
Истиий, ейдее. Кердеьебун.
Ити эмиэ мин дьиц чахчым.
Бу ыраас, эйэ5эс бэйэм
Тиэри тутуллубут дьуьунум.
Кулукпун одуулуу тураммын
Ыар батталтан харах уутун то5обун.
То5о диэтэр "истээх ис" кырыктаах илбис тылларын
Кулгаахпар сибигинэйэрин
"Сырдык бэйэм" тулуйа сатыыбын да -
Уйбаппын.
Эн арай бу муцу таайаццын
Сымна5ас суорхан буолан суулаа.
Тосту томмут сурэхпин
Сылааскынан абыраа.
Дьон кербутэ эрэ -
Кэрэ сэбэрэтэ,
Тириитин таьыгар
Баар бэйэтэ.
Курдары дьелбут буоллаххына, -
Туора, куота туруоц.
Эбэтэр,
Эрэлбин чемехтеен сайыьабын:
Испэр баар хара кыылы себулуец
***
Бу тугуй?..
Мин урукку Майа5а тубэстим.
Утары планшеттаах о5ону керсен,
Ейдеен кэллим:
"Былыыр" кинигэ аа5а-аа5а
Библиотекаттан хаардаахха дьиэбэр кэлэрбин.
Борук-сорук түһүөн иннинэ,
Таһырдьа чуумпу.
Сымнаҕас салгын.
Кырдьык субу курдук буолла дуу?
Эс! Суох манна албын!
Дьиэлэр, массыыналар, тацас-сап
Уларыйбыт. Ол чахчы.
Ол гынан баран, то5о эрэ.
Бу туппут тугэним – бып-былыргы.
Саца аллайан, айах атан
Се5ебун.
Кистээбэккэ таспар таьааран
Урукку Майаны уруйдуубун.
Почта таьынан талах быыьыгар
Уоллаттар хатаастыбыта буолан
Мэниктииллэр,
Болуосатка хомсомуол остуолбатын таьыгар
Ыччатар хаартыска5а туьээри тэпсэцнииллэр.
Кыырпах хаар кыыдамныыр.
Туннуктэргэ улам уот кестен барар.
Дьыссаттан о5олорун ылан
Дьон дьиэлээри элэцниир.
Ким килиэп атыылааьаары ыксыыр.
Дьахталлар – ас астаары.
Ол кэннэ дьиэ-кэргэн буолан тегуруччу олорон куех экраны керееру.
Хаар атах тацаьын анныгар хаачыргыыр.
Ол эрэн хайдах эрэ тыаьа.. уруккулуу.
Дьон оскуолаттан, улэттэн
Хаамсара хайдах эрэ олуона, уу-чуумпу.
Ахтыл5ацца уйдаран дуу,
Алыптаах куйаар аанын арыйда.
Биир туохтан да уратыта суох алтынньы киэьэтигэр
*Урукку* сурэхпин таарыйда.
Ити курдук буола туруо
Уйэлэр тухары.
Мэлдьи. Еруу.
Эмтиэкэ. Уулусса. Банаар.
Уларыйбат чахчы.
Кэм-кэрдии: Буппэт сууруу.
***
Сирэйи салыыры
Сатыахха наада.
Дьэ до5оттор,
Уустук улэ.
То5о диэтэр,
То5о диэтэр,
Олох тухары
Дьону дьон аалар.
Кебус кене бэйэн
Токуруйама,
Муннугун халлаацца
Анньа сырыт.
Ол эрэн,
Ол эрэн,
Дьон сир устун
Букунуйалларын ырыт.
Хайдахтаах да
Кир сыстыбатах
Барахсана буол,
Киьи алмаас буолбатах.
Ол иьин,
Ол иьин,
Биирдэ эмит,
Хаьан эмит,
Уену тереппуттээх.
***
Харахха харчы кыбыллыы.
Кыбыллыбакка -
Оцоьуута да барсар.
Кэрэни еруу се5ерге
Хайдах эрэ сурэх ордук ылсар.
Ол оннугар тирэх суол -
Харчы сурун кылаата:
Ба5арбыккын – ыл,
Санаабыккын – толор.
Дьэ, мэйии улэтэ быдацнаата.
Кыбыллан иьэри тараа.
Долгуйума, туола туруо!
Киьи буппэт ицсэлээх.
Харах иннигэр кемус буруо.
***
Санаа туьуутэ
Санаа кете5еллуутэ
Кун аайы,
Туун аайы
Умнубукка
Солбуйсаллар
Ону-маны кердуу-кердуу
Дирицник да ырыталлар.
Кураанахха
Ытыс таьыныы
Кэ5э кестубэт уйата
Омук бары
Кердеебут
Дууьа
Сурэл иччитэ.
***
Наьаа да акаары эбиппин
Билигин да акаарыбын
Мэйии хойдор
Буут буьар
Арай ей эбиллибэт.
Куттал саас
Сэрэхтээх буолуу
Бутуллубут санаалар
Ытыллаллар
Хантан булан ылабын
Кырдьыгы
Бэйэбин сутэрэн
Ылар тугэццэ.
Салгын кута кетен хаалбыт.
Туора барбыт
Мэлийбит.
Биитэр саца кэрдииьи
Булан
Сацаттан олороору
Санаммыт.
***
Дьыл5а диэн суох
Диир кыах
Миэхэ суох
Дьыл5а-хаан
Баар
Бу баар
Кер-бу
Туспа сор-муц.
Хараххын быьа сим
Утары керумэ
Итэ5эйиэм олоххо
Тапталга
***
Ньургуhун
Кып-кыра мо5отой о5отун курдук туулээх,
Ке5ере илик сир быыьынан,
Аан бастаан, биллибэккэ-кестубэккэ, тебете быгар,
Сырдык на5ыл сааскы куццэ ецейен.
Ньургуьун.
Серуун тыал эн сымна5ас биилгин имэрийэр,
Мацнайгы харамай атаххын кычыкылатар,
Урдук халдьаайыттан куелу одуулаары,
Эн сехпут сибэккин харса суох арыллар.
Ким билиэй эн уербут санаа5ын?
Нарын кемус сардаца биьиккэр туспутун.
Ол сылаас, эйэ5эс сыьыантан
Эн о5олуу кутун уьуктубутун.
Тыа аннынан уулла сытар хаар минньигэс бэйэтин
Ис сурэххиттэн дуоьуйа испитин.
"От-мас, сир-дойду, уун, ке5ер, туругур!" – диэн
Ыраас, сэмэй ба5а санаа5ын эппитин.
Саас аана тэлэччи аьыллан,
Суус чыычаах урдугунэн кете ыллыыр.
Эн буолла5ына уьаабыт от быыьыгар саьан,
Кууьугэр киирбит кун уотугар куерэгэй о5отун курдук сыламныыгын,
Оргууй а5ай, ыксала суох салгыцца умсахтыыгын.
***
Чэмэлиинэ уонна Мелбестуур
Куех халлаан
Куех сир
Куех уу
Уун-утары керсуспут кэрэлэр
Буор кете турар
Ый сотору
Толору
От сыта
Отон сыта.
Уруц хопто
Хара суор
Куелгэ
Балык оонньуура
Уьун суол
Сылаас кун
Атырдьах ыйа
Сайын угэнэ
Буолбатах
Ол эрэн
Биир тугэнэ.
Куота сылдьар
Санаа кыламаннара
Бу харацаччы
Ол урумэччи
Иилистибит былыттар
Суьуохтарын
Ытыскар тутан
Ылааччын
Тэбис-тэццэ
Хабыр5аьан
Салгыцца чугдаарар
Тохтообот тыас
Уонна чуумпу.
Утуйан ылыам,
Сетуелээн ылыам
Бу эмиэ да на5ыл
Эмиэ да ыксаллаах кун.
Уста сылдьар чуораанчык,
Кестер-кестубэт дойду.
Эн аатын кимий?
– Чэмэлиинэ.
– Онтон миэнэ Мелбестуур
***
"Сурэ5э суоххунан киэн туттума"
Сурэхтээх сурэ5э суо5у ама ейдуе дуо.
Сурэ5э суох киьи быьыытынан мелтех.
Ол эрэн, толкуйдаа.
Эмиэ ейдеспет буолуу биир
Иирбит о5ото.
Дьадацы,
Ыарыьах,
Уоруйах,
Марба,
Албын,
Туекун -
Уонна да атын
"Ба5айылар"
Олуона буолан биэрэннэр
Дьон кундукээн харахтарын
Аалаллар.
Буппэт суол:
Иирсии,
Алсыы,
Ыыс,
Ыстырыыс.
Хайыаххыный онтон,
Туо5унан да буоллун
Дьарык оцостор киьи.
Соро5ор толкуйдуубун:
Олорбут киьи
Улахан-улахыан сиргэ суох куоракка,
Босхо буолбут киьи.
Ол гынан баран,
Мин да тебем буьарар:
Таах мэнээх
Ырацалыырын себулуур киьи.
Киьи диэ..
Киьичээн.
Киьи о5ото.
Киьилии киьи.
Мин сылайабын
Кураанах хамсаныылартан.
Истиц сыьыан.
Ол быыьыгар
Тик-так, тик-так
Олох кэрэтэ
Аттыгар курулгэн
Мичээр
Таптал
Тыал
Хараца
Айыл5а
Утуе куннэр
Кумаа5ы сыыьын курдук,
Сэбирдэх буолан кетеллер.
Сылайдым
Улахан киьи буолуохтаах
Ытык иэспиттэн.
Син биир
Атыттар
Атахтарын тебелеругэр
Хаьан да тиийиэм суо5а.
Ортокуттан арыый намыьах.
Сиэртэн арыый таьына.
Атый уйул5алаах,
Туспа эйгэлээх.
Бу куустээхтэр,
Куустээх буола сатыыр
Улахан дьон быыстарыгар
Кулуу гыммыт хартыына,
Бытаарбыт массыына,
Иьит таьынан тохтубут уу,
Биитэр кини кураанах дуу.
"Киьи бэйэтин хаьан да сэнэниэ суохтаах"
Кытаат!
Кытаччы кер!
Гамбатте!
Ити тыл тиийиэхтээ5ин тиийэр.
Туолбатынан судургу
***
Итинник кытаанах тымныы тыллар
Дууьа5ын инчэ5эй ербе5унэн сырбаталыыллар?..
Уоскуйбут бэйэ5ин
Хомотон
Ниэрбэ5ин барыыллар?..
Оччо5о..
Хомойума.
Умнан кэбис.
Итинник олох кырдьыга
Мин да уеруубун дьеле сиэбитэ.
Киьи тыла – амырыын.
Киьи иьин тугэ5э -
Баранан буппэт
Ыар санаа хорооно.
Ол иьин баттах маххайар,
Ол иьин итэ5эл сутэр,
Ол иьин харах уота умуллан,
Туох да уердубэт буолар.
Эн миэхэ – туора5ын.
Онон чэпчэки былыкка
Уста сырыт.
Киьи ордук хараастар
Чугас истиц сыьыантан.
Хомойума.
Ииримэ.
Дьулайыма.
Илиигин имэрийиэм.
Акаары тылы баалама – диэн.
Туора киьи туораттан
Кердеьуем.
***
Киьи сатаабата5а диэн суох.
Соро5ор, кыьал5аттан да сатыыгын,
Ардыгар, сымыйанан сатаабыта буола5ын.
"Сатаабаппын", – диэн киэн туттума,
Киэбиримэ,
Улэттэн,
Иэскиттэн куотума.
Дьэ, эмиэ да керудьуес тыллар.
Куустээх буола сатаары.
Сэниэ тэптэрэн,
Тутулуктаах буолан хаалаары.
Киьи сатаабата диэн..
Сиргэ то5у туьэр курулас ардах
Таммахтарын биллибэт ахсаана.
Куьуццу харацца халлаацца
Кылабычыйар сулустар
Оборор уораана.
"Арыылаа5ым эбитэ буола,
Алаадьылыам этэ".
Кынаттаа5ым эбитэ буолла,
Кете сылдьыам этэ.
Кыьаллыам.
Ситиьиэм.
Оцоруом.
Кыайыам,
Ситиэм,
Тулуйуом.
Уйэ тухары эрэ буолбакка,
Еруу олоруом этэ.
Мэлдьи эдэр сэниэлээх
Инники диэкки кэрдэн иьиэм этэ.
Ону баары:
Киьи куннээх,
Балык ыамнаах.
Теье да туескун охсуола.
Баар бу сиргэ
Эмиэ атын кырдьык:
Дьон сатаабыта,
Уонна сатаабата5а
***
Харах сырдатаары
Харах хараарбытын
Сырдатан
Бэттэх кэлэ5ин.
Тохтоо,
Туксу,
Сынньан.
Олору тус.
Ыаьахтаьыахха,
Обургу.
Кер.
Бу мин.
Бу эн.
Буппэт ыас хараца тууццэ
Умустубут.
Ол эрэн
Эн эрэн
Мин илиим куускэтик
Эн илиигэн тутуо.
Дип-дириц хомо5о
Эргийэ сылдьабыт.
Дьэ истиий.
Ити ба5ар
Биьиги тапталбыт
Киэьэтэ.
Ити ба5ар
Баттал буолбакка,
Мин сурэ5им
Ыллыыр ырыата.
Сулустардаах халлаан -
Эмиэ хараца.
Ол да буоллар
Кэрэтин – кэрэ.
Киьи буолан
Харах сырдатаары,
Сырдаата дуо хара5ын?
Миигин кытта сынньанаары
Сылайбыт дууьан
Астынна дуу?
Суус уоттан биир уоту сутэрэн,
Умулунна санаан.
Хаппахчы.
Сырдыгы утары кербет.
Дьиэм – хараца.
Сылаас сымна5ас
Иьигэр
Ыйыьынна.
Хара5ы сырдатаары.
Харбыаластым кураанахха.
Ытыс ытыска таьынна.
Дьол кутуругун тутаары,
Кэрэ5э, утуе5э тардыста.
Биир сулус эбээри.
Умуллубут уот оннугар.
Кыратык чэпчээри,
Кетееру,
Куотаары.
Билинимээри.
Икки кыылы,
Ыга таптаспыт
Сырдык уонна хараца
***
Иьиттим хоьоону,
Былыргы хоьоону,
Былыыр-былыыр олорбут киьи
Санааларын.
Суустэн суус,
Уйэлэр тухары,
Дьон биири толкуйдуур,
Ырытар,
Ойуулуур.
Аахпата5ым сахалыы,
Аахпата5ым нууччалыы.
Кэм-кэрдии суруга
Таспынан ааьыа5а.
Ол эрэн ейдеетум,
Бу кестен кэллилэр тулабар,
Судургу кырдьыктаах тыллара.
Куолу диэн баар
Дьон айа5ар.
Кураанах кэлэри кэлбэти
Кэбилээн.
Ол куолуттан то5о эрэ
Уескээн
Кэлбитэ кун сиригэр
Литература.
Ким ейдуей
Ол кулуулээх
Туьата суох
Халлааны ытыйыыны.
Ардыгар ол быыьыгар
Таах мэнээх
"Киьи сиэринэн"
Баар ымсыырыы.
Баар баттааьын.
Баар халын кошелек.
Баар орон тэцнээьинэ.
Тьфу-си!
Ол гынан баран,
Ханна ба5арар курдук,
Дайыа5а
Тапталы билбит
Сурэх илбиьэ.
***
Субу туолаары турар ый,
Кыбыста5ын да5аны,
Симик бэйэн сири одуулан,
Ол быыьыгар
Харса суох туескун анньынан,
Арацас, саьархай, кемус -
Кимиэхэ да маарыннаабат дьуьуццун,
Сиэдэрэйдик бэлэхтиигин
Кимиэхэ ба5арар.
Ама миэхэ эрэ буолуо дуо,
Ити аптаах сырдыгын
Сурэ5и сымнатар,
Ардыгар долгутан
Халбацнатан,
Сибэккини курдук
Куннээ5и,
Тууннээ5и олоххуттан
Туура тардан ылар.
Мин дьиэлэр урдулэринэн дьаарбайар,
Со5отох киэьээцци халлаацца чуцкуйан,
Чуумпуран,
Сацата суох,
Туурбалар,
Антенналар,
Кабелляр устунан,
Кырыыьаттан кырыыьа5а ыстанар
Уолу кердуубун.
Уонна соро5ор булабын.
Ый уотугар
Утуйа сытан
Туннук да нецуе
Сетуелээн,
Ба5ар сарсын
Саца киьи буолан
Уьуктарын буолуо.
Ыга кууьан, хам тутан
Ыларын ылан,
Ылыахтаа5ын
Ылара буолуо.
***
Халлаацца медуза олорор.
Суох. Атын да кыыллар бааллар.
Ол быыьыгар кини оргууй а5ай устар.
Кестер. Кестубэт.
Уйэ тухары айанныыр.
Португальскай кораблик дуу,
Дьэцкир бэйэтэ
Былыкка иилистэн,
Уп-уьун суьуохтарын
Сиргэ туьэрэр.
Ону биьиги,
Кулуулээх дьон,
Атахпытынан тэпсэ сылдьабыт.
Аа-дьуо,
Ыксала суох,
Ардах суолунан
Даллаастыыр.
Таммах нецуе,
Кустук нецуе,
Хонууларга
Мичээр бэлэхтиир.
***
Эн ону соруйан гыммытын дии.
Далай ахаары сирэй оцостон.
Суп-судургу киьиэхэ кубулуйан.
Чыып-чаап санаалары ыыталаан.
Миэхэ – син биир.
Ба5ар тебен урдугэр да тур.
Мин бэйэлээх бэйэбэр
Сыьыана суох сыьыан,
Таах,
Халлаацца ыйбыт тарбах.
Дьицинэн..
Ейденер быьыы-майгы.
Туох эрэ иьин охсуьан,
Эмиэ ба5а санаа буолла5а.
Ол эрэн,
Эппитин курдук,
Киьи сиэринэн,
Сурэх сурэххэ
Букатын кыьаллыбат,
Туора
Тиэрэ-таары
Хамсаныылартан.
Ыраас,
Ис-киирбэх,
Туох да харата
Сыстыбатах,
Биллэн туран,
Бу сиргэ суо5а буолуо.
Ол эрээри,
Ейдуурун буолуо:
Сиэр-туом,
Уерэх-такайыы,
Быьаарыы,
Ыйан-кэрдэн биэрии,
Утуену ба5арыы -
Икки еруттээх
Буолан
Олох кырдьыгын
Сиэркилэтин
Хампы быра5ар.
Суолтатын алдьатан
Албын халлааны уескэтэр.
Ейдуубун.
Кыйахамаппын.
Абааьы кербеппун.
Баара суо5а – киьи.
Ханна эрэ баар -
Таптал.
Кини утарыа5а
Хатарчы хаппыт
Сиэмэх быьыыны.
Быыьыа5а, ба5ар,
Миигин да5аны
***
Таптыахпын да куттанабын
"Таптыахпын да куттанабын"
Букатын ейбуттэн тахсан
Сиэн кэбиьиэм этэ.
Илдьэ тутан
Быьата тыытан
"Миэнэ"
"Уонна кимиэнэ да буолбатах"
Диэн баран
Испэр укта сылдьыам этэ.
Ону баара
Сурэх тэппэт
Итинник санаалартан
Киьи сиэринэн
Дьон быыьыгар
Таптал – нарын
Сыьыан – на5ыл
Туох да олуона
Хамсааьына суох.
Уйэ тухары
Ыбылы кууьан баран
Ким да кими да кытта
Сыппат
Куускэтик уостан ууран ылан
Уйэ тухары уураспат.
Еле-еле тыллар сибэкки
Утуйар
Уьуктар
Ол курдук
Киьи сурэ5э
Ардыгар мас дулэй
Соро5ор кынаттаах куйаар.
Сурэххин аьан баран
Таах тарбах нецуе кумах
Тарбах нецуе уу
Киьи тебетун урдугэр ардах
Таммах
Ким эрэ уеьэ олус атаах
Биэрбэт ити сылаас дьолу.
"Таптыахпын да куттанабын"
Кууспун кыайан билбэккэ
Атыннык дьайыахпын ба5арбаппын.
***
Таптыыбын – диигин
Тапталы уьуннараары
Эбэтэр сергутээри
Ба5арабын – диигин
Ба5а санаа сибэккитин олордоору
Елеруем – диигин
Тулуйбаккын кыьытаары.
Мин ону биллим
Хайдах таптатыаххын ба5ара5ын
Мин ону сехтум
Аьыныгаьа суох бэйэ5ин
Мин ону тэцнээтим
Куннээ5и олох
Куннээ5и судургу олохтоохторугар.
Сиир буоллаххына – сиэ
Суус тегул – курдары та5ыс
Кыыьыран абатыйыан суо5а
Оннук аналлааххын
Тебен ситэн ейдеебутэ ыраатта
Биэриэм
Кэлиэм
Быыьыам
Арацаччылыам
Диэмэ
Биир илиигинэн имэрийимэ
Атын илиин хабар5абын ыыра тардаары
Талаьарын
Ба5арар буоллаххына
Тохтотума.
Оонньуу
Кер-кулуу
Иэстэьии
Сорук
Буолан буппутэ ыраатта
***
Ыттаа5ым эбитэ буоллар
Ыттаа5ым эбитэ буоллар
Ыппар кэпсиэм этэ
Итинник диэмэ
Утары харахпын аьан олордохпуна
Кулгахпын ытыспынан саппатым
Киэр хайыспатым
Сурэхпэр аьыс гынна
Тоцуй санаан дууьам иэдэстэрин
Сайталаабытыттан.
Мин ыт буолбатахпын да
Мин чыычаах буолбатахпын да
Мин тылым быьах тимирэ да
Инчэ5эй тириилээх
Иннинэн сирэйдээх
Киьи сиэринэн
Кун о5ото буолбатахпын да
Туох да уратым суох.
Ыттаа5ын эбитэ буоллар
Кини сылаас туутугэр
Илиигин сылытыан этэ да
Киьи уйэтиттэн ер олоруо этэ да
Ол кыыл
Ер да аанньал буолан арыаллаата5ына
Оччо5о то5о
Биир сомо5о
Буолуохха дииллэрий
Киьи киьиэхэ – киьи дуо?
Эбэтэр киьи киьиэхэ – быыл.
***
Суус тегул
Алдьаныма сурэ5им
Хаппыт хатырык харах уута
Таах мэнээх атаах санаа туьуутэ
Ким да ейдебет
Ере тииьэ
Кыраттан санаар5аан
Арахсан
Халлаацца салгын буолан
Ууллан
Умуллан
Утуйан
Уйул5ам
Айыл5ам
Айбыта да буолуо
Ол эрэн
Киьи сиэринэн
Кун сирэ олорор
Миэнэ бытаан
Аа-дьуо хаалан
Хомойдум
Чуумпурдум
Дулэй тааска кубулуйдум
Уот умайар дьон иьигэр
Мин испэр ыраах мунмут тыа
Урэ5э
Олох да5аны
Атыны туойар
Сымыйаччы
Тацнарааччы
Икки сирэй оцорооччу
Хас уе5уу толкуй
Кумахха тыал
Тыалга суурук
Сылайдым бэйэбиттэн
Тапталлаах олохпуттан
Кэм-кэрдии чыычаахтыы
Кетутэр
Санаа батталын
Кытары эллэкэй куннээ5и
Уеруулэр
Эрийэ сыстыьан
Мэйиим эргийэн
Хара5ым харааран
Ким ейдуей
Киьини
Кунду бэйэ5иттэн ордон
Быыс сыыс булан
Харбыалаьыы кытаана5а
Олоро туьээри
Куну-дьылы уьатаары
Кураанах хаппыт айахпын
Миигин булан
Иьэр уум
Тотор ута5ым
Буолан
Кэлиэн ду олохпор
Буппэт дьолу
Сырдык кууьу
Хаьан эрэ
Бэлэхтиэн дуо
Дууьабар
Хаалан иьэр чаьы курдук
Сурэлбэр
Дьэбинийбит бэйэтигэр
Умуллубут
Умнуллубут о5отугар
***
